Tìm hiểu về những di văn tế lễ và nghi thức hiếu hỉ truyền thống tại các làng xã Việt Nam, những nét đẹp văn hóa được các dòng họ và cộng đồng gìn giữ qua nhiều thế hệ. Đây là một phần quan trọng trong đời sống tinh thần và tín ngưỡng dân gian của người Việt.
Nghi lễ truyền thống và phong tục thờ cúng tổ tiên làng xã Việt Nam
Di Văn Tế Lễ Tại Đình Làng
Đình làng là trung tâm sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng, nơi diễn ra các nghi lễ tế tự trang trọng hàng năm.
Văn Chánh Kị Ngài Khai Canh
Đây là nghi lễ tưởng nhớ vị tổ đã có công khai phá, lập nên làng xã hoặc dòng họ. Thời gian tổ chức cụ thể tùy thuộc vào từng dòng họ:
- Lễ kị ngài Khai Canh họ Cao diễn ra vào ngày 14 tháng 5 Âm lịch hàng năm.
- Lễ kị ngài Khai Canh họ Trần diễn ra vào ngày 5 tháng 6 Âm lịch hàng năm.
Nghi thức cúng thường theo lệ tam hiến (ba lần dâng rượu) và có soạn văn tế (cung duy) đọc trước án thờ.
Văn Tế Xuân và Văn Tế Thu
Đây là hai kỳ tế lễ lớn trong năm tại đình làng, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu:
- Văn Tế Xuân: Tổ chức vào ngày 12 và 13 tháng Giêng Âm lịch.
- Văn Tế Thu: Tổ chức vào ngày 11 và 12 tháng 7 Âm lịch.
Nghi Thức Việc Hiếu Hỉ Tại Làng
Việc hiếu (tang ma) và hỉ (cưới hỏi) là những sự kiện trọng đại trong đời người, được tổ chức theo các nghi thức truyền thống chặt chẽ.
Lễ Hợp Hôn
Theo phong tục xưa, lễ hợp hôn (cưới hỏi) bao gồm nhiều bước, thể hiện sự trang trọng và tôn kính giữa hai gia đình. Có sáu lễ chính thường được nhắc đến là lễ dạm hỏi, lễ đính hôn (ăn hỏi), lễ thành hôn (đám cưới), và lễ lại mặt. Bên cạnh đó còn có hai lễ phụ là lễ chịu lời và lễ giao ngôn. Quy mô và cách thức tổ chức lễ hợp hôn thường tùy thuộc vào hoàn cảnh và điều kiện kinh tế của từng gia đình.
Tang Tế
Khi trong gia đình có người qua đời, việc tổ chức tang lễ là biểu hiện lòng hiếu thảo và sự tiếc thương của con cháu đối với người đã khuất. Quy trình tang lễ thường bao gồm các bước:
- Báo tang với Trưởng họ hoặc người có vai vế trong dòng tộc, đồng thời nhờ cậy bà con lối xóm và bạn bè thân hữu đến phụ giúp.
- Mời thầy cúng (nếu theo tín ngưỡng dân gian) hoặc sư thầy (nếu theo Phật giáo) để lo liệu phần nghi lễ tâm linh.
- Thuê người dựng rạp, chuẩn bị bàn ghế tiếp khách.
- Mua sắm quan tài và các vật dụng cần thiết cho việc khâm liệm, nhập quan.
- Chuẩn bị hương hoa, trái cây cho bàn thờ Phật (nếu có) và bàn thờ vong (linh sàng).
- Làm thủ tục khai tử với chính quyền địa phương.
Một tang lễ đầy đủ theo nghi thức truyền thống có thể bao gồm nhiều lễ cúng tuần tự như: lễ nhập liệm, lễ khai kinh, phục hồn, cúng trà, cúng cơm hàng ngày, lễ cáo Tổ, lễ cúng ngọ triêu điện, lễ cúng thí thực (cho các vong hồn), lễ tịch điện, lễ cầu siêu, lễ cáo đại lộ, lễ khiển điện (đưa linh cữu đi an táng), triệt linh sàng (dỡ bỏ bàn thờ vong tại nhà sau khi an táng), và lễ an linh (yên vị phần mộ).
Kết Luận
Di văn tế lễ và nghi thức hiếu hỉ là những di sản văn hóa phi vật thể quý báu, phản ánh đời sống tín ngưỡng và phong tục tập quán tốt đẹp của người Việt Nam tại các làng xã. Việc tìm hiểu, gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống này là trách nhiệm của mỗi chúng ta để làm giàu thêm bản sắc văn hóa dân tộc.
Nguồn: Trần Duyên (sinh năm 1942, làng Liễu Cốc Hạ)