Nghi thức cúng ông Công ông Táo là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa tâm linh phong phú của người Việt Nam, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Đây là dịp trọng đại để tiễn Táo Quân về trời, báo cáo lên Ngọc Hoàng Thượng Đế những sự việc diễn ra trong gia đình suốt một năm qua. Hiểu và thực hành đúng văn khấn ông Công ông Táo không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn là cách cầu mong một năm mới an lành, sung túc. Hãy cùng Phong Thủy 69 tìm hiểu sâu hơn về nguồn gốc, ý nghĩa và các bài văn khấn chuẩn nhất cho nghi lễ quan trọng này.
Sự Tích và Nguồn Gốc Tục Cúng Ông Công Ông Táo
Tục lệ cúng ông Công ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm là một nghi lễ quan trọng trước thềm Tết Nguyên Đán tại Việt Nam. Mặc dù có ảnh hưởng từ Lão giáo Trung Quốc với quan niệm Táo Quân gồm ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ, người Việt đã Việt hóa và lưu truyền sự tích “hai ông một bà” đầy cảm động và mang đậm tính nhân văn.
Chuyện xưa kể lại rằng, nàng Thị Nhi kết hôn cùng Trọng Cao. Cuộc sống vợ chồng ban đầu tuy mặn nồng nhưng nỗi muộn phiền vì chưa có con cái khiến Trọng Cao dần trở nên cáu gắt, hay dằn vặt vợ. Một lần, vì chuyện nhỏ không đáng, Trọng Cao đã nóng giận đánh đuổi Thị Nhi đi. Rời khỏi nhà chồng, Thị Nhi lang thang đến một xứ khác và gặp được Phạm Lang. Cảm mến nhau, họ nên duyên vợ chồng.
Về phần Trọng Cao, sau khi nguôi giận, anh vô cùng hối hận về hành động của mình và quyết định lên đường tìm vợ. Cuộc tìm kiếm kéo dài khiến Trọng Cao trở nên tiều tụy, phải đi ăn xin dọc đường. Tình cờ, anh lại tìm đến đúng nhà của Thị Nhi trong lúc Phạm Lang đi vắng. Nhận ra người chồng cũ, Thị Nhi động lòng thương cảm, mời vào nhà và đãi cơm rượu.
Đúng lúc Phạm Lang trở về, Thị Nhi vì sợ chồng nghi oan nên đã giấu Trọng Cao vào đống rạ ở góc vườn. Không ngờ, tối đó, Phạm Lang lại châm lửa đốt đống rạ để lấy tro bón ruộng. Thấy lửa cháy, Thị Nhi hốt hoảng lao vào cứu Trọng Cao. Chứng kiến vợ mình nhảy vào biển lửa, Phạm Lang không ngần ngại cũng lao theo để cứu vợ. Cuối cùng, cả ba người đều thiệt mạng trong đám cháy.
Cảm động trước tình nghĩa sâu nặng của ba người, Ngọc Hoàng đã sắc phong họ làm Táo Quân, hay còn gọi là Vua Bếp. Theo đó, người chồng mới là Phạm Lang được phong làm Thổ Công, trông coi việc bếp núc; người chồng cũ Trọng Cao là Thổ Địa, quán xuyến việc nhà cửa; và Thị Nhi là Thổ Kỳ, trông nom việc chợ búa, mua sắm trong gia đình.
Từ sự tích này, dân gian tin rằng cứ vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, Táo Quân sẽ cưỡi cá chép hóa rồng bay về trời để trình báo mọi việc lớn nhỏ của gia chủ trong năm qua lên Ngọc Hoàng. Vì vậy, các gia đình Việt thường chuẩn bị mâm cỗ cúng tươm tất để tiễn ông Táo về trời. Nghi lễ thả cá chép sau khi cúng cũng bắt nguồn từ đây, mang ý nghĩa cung cấp phương tiện cho Táo Quân lên chầu trời.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Lễ Cúng Táo Quân Về Trời
Ông Công ông Táo không chỉ là những vị thần cai quản mọi hoạt động trong gia đình mà còn có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn sự bình yên, ngăn chặn ma quỷ xâm nhập, mang lại may mắn và phước lành cho gia chủ. Việc Táo Quân về trời vào ngày 23 tháng Chạp để báo cáo công việc của hạ giới lên Thiên đình là một niềm tin tâm linh sâu sắc. Báo cáo này là cơ sở để Ngọc Hoàng xem xét công tội, quyết định thưởng phạt cho từng gia đình trong năm tới.
Đến đêm Giao thừa, Táo Quân sẽ quay trở lại trần gian, tiếp tục công việc trông coi bếp lửa và nhà cửa cho năm mới. Do đó, lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ là nghi thức tiễn đưa mà còn mang ý nghĩa tổng kết năm cũ, tạ ơn các vị thần đã che chở gia đình và chuẩn bị đón một năm mới với những điều tốt đẹp hơn.
Tục lệ này đã ăn sâu vào tiềm thức của người Việt, trở thành một nét đẹp văn hóa tâm linh không thể thiếu mỗi độ Tết đến xuân về. Thông qua mâm cỗ cúng, các gia đình bày tỏ lòng biết ơn, đồng thời cầu mong sự bình an, may mắn, và thịnh vượng cho tất cả thành viên. Đây cũng là dịp để mọi người cùng nhau dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, tươm tất, sẵn sàng đón Tết.
Chuẩn Bị Mâm Lễ Vật Cúng Ông Công Ông Táo Đầy Đủ
Theo phong tục truyền thống, mâm lễ vật cúng ông Công ông Táo thường bao gồm các món ăn quen thuộc, thể hiện sự đủ đầy và lòng thành kính của gia chủ. Các món mặn thường có: gà luộc (chọn gà trống choai khỏe mạnh, mào cờ đẹp), xôi (xôi gấc hoặc xôi đỗ xanh), bánh chưng (loại nhỏ hoặc một góc bánh), canh măng, giò lụa, món xào thập cẩm (như miến xào lòng gà, rau củ xào…).
Bên cạnh các món ăn, mâm cúng không thể thiếu:
- Bộ mũ ông Công ông Táo: Gồm hai mũ Táo ông có cánh chuồn và một mũ Táo bà không có cánh chuồn. Màu sắc và hoa văn của bộ mũ thường thay đổi theo ngũ hành của năm.
- Ba chén rượu nhỏ.
- Trầu cau: Thường là một quả cau và ba lá trầu tươi.
- Hoa tươi: Thường là hoa cúc hoặc hoa hồng.
- Mâm ngũ quả: Tùy theo mùa và vùng miền, có thể chọn các loại quả tươi ngon, màu sắc đẹp mắt.
- Tiền vàng, giấy bạc.
Đặc biệt, cá chép sống là lễ vật không thể thiếu. Theo tín ngưỡng dân gian, cá chép chính là phương tiện để Táo Quân cưỡi về trời. Gia chủ thường chuẩn bị 3 con cá chép khỏe mạnh, thả trong chậu nước sạch đặt cạnh mâm cúng. Sau khi hoàn thành lễ cúng, cá chép sẽ được mang đi phóng sinh ở sông, hồ hoặc ao sạch, với ngụ ý “cá chép hóa rồng” đưa ông Táo lên thiên đình.
Chọn Ngày Giờ Đẹp Cúng Ông Công Ông Táo Năm 2023
Việc chọn ngày giờ tốt để tiến hành lễ cúng ông Công ông Táo được nhiều gia đình quan tâm, với mong muốn mọi việc hanh thông, lời cầu nguyện được linh ứng. Dưới đây là các ngày và giờ đẹp trong tháng Chạp năm Quý Mão (2023) để thực hiện nghi lễ này:
Ngày lành tháng Chạp năm Quý Mão (2023)
- Ngày 17 tháng Chạp (tức Chủ Nhật, ngày 8/1/2023 Dương lịch): Ngày Bính Dần, thuộc ngày Hoàng đạo Kim Quỹ.
- Ngày 18 tháng Chạp (tức Thứ Hai, ngày 9/1/2023 Dương lịch): Ngày Đinh Mão, thuộc ngày Hoàng Đạo.
- Ngày 20 tháng Chạp (tức Thứ Tư, ngày 11/1/2023 Dương lịch): Ngày Kỷ Tỵ, thuộc ngày Hoàng đạo Ngọc Đường.
- Ngày 23 tháng Chạp (tức Thứ Bảy, ngày 14/1/2023 Dương lịch): Ngày Nhâm Thân, thuộc ngày Hoàng Đạo Tư Mệnh. Đây là ngày chính lễ theo truyền thống.
Khung giờ vàng tiến hành nghi lễ
Việc chọn giờ cúng cũng rất quan trọng. Gia chủ có thể tham khảo các khung giờ Hoàng đạo sau đây:
- Ngày 17 tháng Chạp: Giờ Tý (23h-1h), Sửu (1h-3h), Thìn (7h-9h), Tỵ (9h-11h), Mùi (13h-15h), Tuất (19h-21h).
- Ngày 18 tháng Chạp: Giờ Tí (23h-1h), Dần (3h-5h), Mão (5h-7h), Ngọ (11h-13h), Mùi (13h-15h), Dậu (17h-19h).
- Ngày 20 tháng Chạp: Giờ Sửu (1h-3h), Thìn (7h-9h), Ngọ (11h-13h), Mùi (13h-15h), Tuất (19h-21h), Hợi (21h-23h). Trong đó, giờ Ngọ (11h-13h) của ngày 20 tháng Chạp được coi là giờ Tốc Hỷ, rất tốt để cúng Táo Quân, mang lại may mắn, thành công và sự sung túc cho năm mới.
- Ngày 23 tháng Chạp: Giờ Thìn (7h-9h), Tị (9h-11h). Theo quan niệm dân gian, lễ cúng ông Táo nên được hoàn thành trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp để Táo Quân kịp giờ lên chầu trời. Trong ngày này, giờ Thìn (7h-9h) cũng là giờ Tốc Hỷ, rất phù hợp để tiến hành nghi lễ tiễn đưa ông Táo.
Tổng Hợp Các Bài Văn Khấn Ông Công Ông Táo Chuẩn Nhất
Văn khấn là phần cốt lõi, thể hiện lòng thành và nguyện vọng của gia chủ dâng lên các vị Táo Quân. Tùy theo vùng miền và truyền thống gia đình, có thể có những bài văn khấn khác nhau. Dưới đây là một số bài văn khấn ông Công ông Táo phổ biến và được coi là chuẩn mực:
Bài văn khấn Ông Công Ông Táo cổ truyền (Bài 1)
Đây là bài văn khấn được sử dụng rộng rãi trong các gia đình Việt Nam:
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại: …………Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp, tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm vật, xiêm hài áo mũ, kính dâng Tôn thần. Thắp nén tâm hương, tín chủ con thành tâm kính bái.
Chúng con kính mời Ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án, hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm.
Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Bài văn khấn Nôm Ông Công Ông Táo (Bài 2 – NXB Văn hóa Thông tin)
Bài văn khấn này trích từ sách “Văn khấn cổ truyền Việt Nam” của Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, mang âm hưởng Nôm xưa:
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Tên tôi (hoặc con là)…, cùng toàn gia ở…Kính lạy đức Đông Trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân:
(Có thể khấn thêm: Thổ địa Long Mạch Tôn Thần. Ngũ phương ngũ thổ Phúc Đức chính Thần)Hàng năm gặp tiết hết năm, tháng vừa cuối Chạp.
Gia đình sửa lễ bạc dâng lên.
Cảm tạ phúc dày nhờ Thần phù hộ.
Kính mong Thần tâu bẩm giúp cho:
Bếp trong nếp sống rất hòa, ngoài mặt dám rằng cũng đẹp.
Cảm thông xin tấu thực thà.
Cầu mong giúp đỡ lợi lạc.
Người người no ấm, cả nhà thêm tiếng tốt lẫy lừng.
Việc việc thành công, một cửa ngút khí lành man mác.
Muôn trông ơn đức vô cùng.
Cẩn cáo! (vái 4 vái)Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Các bài cúng Ông Táo lưu truyền trong dân gian
Ngoài hai bài văn khấn trên, còn có nhiều dị bản khác được lưu truyền trong dân gian, thể hiện sự phong phú trong văn hóa thờ cúng của người Việt. Dưới đây là hai bài mẫu được các nhà nghiên cứu văn hóa sưu tầm:
Bài văn khấn số 3
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!Kính lạy Ngài Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân!
Tín chủ con là : ………….
Ngụ tại : …………………..Nhằm ngày 23 tháng Chạp, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, xiêm hài áo mũ, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén Tâm Hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời:
Ngài Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.Phỏng theo lệ cũ, Ngài là vị chủ, Ngũ Tự Gia Thần, soi xét lòng trần, Táo Quân chứng giám.
Trong năm sai phạm, các tội lỗi lầm, cúi xin Tôn Thần, gia ân châm chước.
Ban lộc, ban phước, phù hộ toàn gia, trai gái, trẻ già, an ninh khang thái.Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Bài văn khấn số 4
Kính lạy Thượng Đế
Kính lạy Ngũ Đế: Đông phương Thanh Đế, Nam phương Xích Đế, Tây phương Bạch Đế, Bắc phương Hắc Đế, Trung ương Hoàng Đế.
Kính lạy thượng đàm thần tướng thiên thiên tướng
Trung đàm thần tướng thiên thiên binh
Hạ đàm thần tướng thiên thiên mã
Kính lạy sơn thần, long thần, thổ địa, thổ công táo quân, thổ kỳ lai sàng chứng giám.Hôm nay là ngày 23 tháng Chạp năm…. (ví dụ: Quý Mão), là ngày Thần Táo Quân về trời tấu sớ.
Tín chủ con tên là… sinh ngày… tháng… năm… nguyên quán… địa chỉ thường trú…
Với tấm lòng thành kính con xin có chút lễ vật, nhang đăng thỉnh cầu kính mời Thượng Đế, Ngũ Đế, các vị Thần Tướng, Thiên Tướng, Thiên Binh, Thiên Mã, cùng chư vị thần tiên trên trời dưới đất, chứng giám cho con được làm lễ tiễn Thần Thổ Công Táo Quân về trời.Kính lạy Thổ thần thổ địa, Thổ công táo quân, Thổ kỳ lai sàng chứng giám. Trong năm qua nhờ ân phúc của các Ngài chúng con được mạnh khoẻ, hạnh phúc, mọi điều may mắn.
Nay con làm lễ với tấm lòng thành kính tiễn Ngài về trời tấu xin Thượng Đế, Ngũ Đế, cùng chư vị thần tiên phù hộ độ trì cho đất nước con, quê hương con, gia tộc và gia đình con được mạnh khoẻ hạnh phúc, an khang thịnh vượng.Con cầu xin Thượng Đế, Ngũ Đế các vị thần tiên cùng chư Ngài chứng giám cho tấm lòng thành kính của con.
Kính chúc Thượng Đế, Ngũ Đế, các vị thần tiên cùng chư Ngài thiên thiên tuế!
Kết Luận
Việc thực hiện nghi lễ cúng và đọc văn khấn ông Công ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp là một truyền thống tâm linh tốt đẹp, thể hiện lòng thành kính của gia chủ đối với các vị thần cai quản nhà cửa và bếp núc. Đây không chỉ là dịp để tạ ơn sự phù hộ trong năm cũ mà còn là cơ hội để cầu mong một năm mới an lành, may mắn, gia đình hòa thuận, ấm êm. Hy vọng những thông tin và các bài văn khấn được tổng hợp trên đây sẽ giúp quý độc giả của Phong Thủy 69 chuẩn bị và tiến hành buổi lễ cúng Táo Quân một cách trang trọng, chu đáo và đúng với phong tục cổ truyền.
Chúc quý vị và gia đình có một nghi lễ cúng Ông Táo ấm cúng và chuẩn bị đón một cái Tết Nguyên Đán đủ đầy, sung túc và vạn sự như ý. Hãy tiếp tục theo dõi Phong Thủy 69 để khám phá thêm nhiều nét đẹp văn hóa và kiến thức phong thủy hữu ích khác.