Thắp hương thờ cúng vào ngày mùng 1 và ngày Rằm hàng tháng là một nét đẹp trong văn hóa tâm linh lâu đời của người Việt, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với tổ tiên, thần linh. Vào những ngày này, các gia đình thường chuẩn bị mâm lễ vật, dù giản dị với hoa quả, bánh kẹo hay trang trọng với mâm cỗ mặn, để thành tâm dâng lên bàn thờ. Trong các lễ vật, hoa tươi là một phần không thể thiếu, tượng trưng cho sự thanh khiết, tôn kính và là cầu nối tâm linh giữa con cháu với thế giới người đã khuất. Hoa tươi còn mang đến nguồn năng lượng tích cực, gửi gắm ước nguyện về sức khỏe, may mắn và sự thịnh vượng cho gia đình. Hoa cúc vàng, với vẻ đẹp rực rỡ và ý nghĩa sâu sắc, từ lâu đã trở thành lựa chọn quen thuộc để dâng cúng. Loài hoa này không chỉ đẹp mắt mà còn là biểu tượng của sự trường thọ, sức khỏe dồi dào và lòng hiếu thảo của con cháu. Tuy nhiên, gần đây, nhiều người nhận thấy hoa cúc vàng ngày càng ít xuất hiện trên bàn thờ vào các dịp lễ cúng. Vậy đâu là nguyên nhân của sự thay đổi này?
3 Lý Do Hoa Cúc Vàng Ít Được Chọn Dâng Cúng Bàn Thờ Hiện Nay
Việc lựa chọn hoa cúng bàn thờ ngày càng đa dạng hơn, và sự hiện diện của hoa cúc vàng không còn phổ biến như trước. Dưới đây là ba lý do chính giải thích cho xu hướng này:
Liên tưởng đến không khí tang lễ
Mặc dù hoa cúc vàng mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp như sự tôn kính, lòng biết ơn và sự sống viên mãn, trong một số bối cảnh văn hóa cụ thể, nó lại gắn liền với sự tang tóc. Đặc biệt, tại Việt Nam cũng như một số quốc gia Á Đông khác như Trung Quốc và Nhật Bản, hoa cúc vàng thường được sử dụng trong các nghi lễ tang ma hoặc lễ cúng giỗ người đã khuất.
Bình hoa cúc vàng được chuẩn bị để dâng cúng trên bàn thờ gia tiên
Trong những dịp này, hoa cúc vàng tượng trưng cho sự tưởng nhớ, niềm tiếc thương và sự kết thúc của một vòng đời. Chính vì sự liên kết này, một số người cảm thấy việc cắm hoa cúc vàng trên bàn thờ gia tiên vào những ngày lễ thông thường như Rằm hay mùng 1 có thể gợi lên không khí u buồn, mất mát, thay vì sự trang nghiêm, ấm cúng cần có của không gian thờ tự.
Cận cảnh một bông hoa cúc vàng với những cánh hoa nở rộ
Sự thay đổi trong sở thích và thẩm mỹ
Thị trường hoa tươi ngày càng phong phú với vô vàn lựa chọn, cùng với đó là sự thay đổi trong quan niệm về thẩm mỹ và ý nghĩa các loài hoa. Nhiều gia đình hiện đại không còn giới hạn lựa chọn trong các loại hoa truyền thống như cúc vàng. Thay vào đó, họ tìm đến những loài hoa khác như hoa lan, hoa huệ, hoa hồng đỏ, hoa đồng tiền, hoa sen…
Nhiều loại hoa khác nhau như hoa hồng, hoa ly được bày bán để làm hoa cúng
Những loài hoa này không chỉ mang vẻ đẹp tươi mới, sang trọng mà còn hàm chứa những ý nghĩa tốt lành khác như sự thịnh vượng, bình an, may mắn và hạnh phúc. Bên cạnh đó, lối sống hiện đại cũng ảnh hưởng đến cách thức bày trí không gian thờ cúng. Nhiều gia đình trẻ có xu hướng lựa chọn các loại hoa phù hợp với sở thích cá nhân và phong cách nội thất tổng thể, tạo nên một không gian thờ cúng vừa trang nghiêm vừa ấm cúng, hài hòa hơn thay vì chỉ gắn bó với hoa cúc vàng.
Hoa cúc vàng không bền, nhanh tàn
Một lý do thực tế khác khiến hoa cúc vàng dần ít được ưa chuộng là độ bền không cao. Hoa cúc vàng, giống như nhiều loại hoa cắt cành khác, khá nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ và độ ẩm môi trường. Đặc biệt, khi được đặt trên bàn thờ, nơi thường xuyên có khói hương, hoa sẽ càng nhanh bị héo úa, tàn phai.
Việc hoa cúng nhanh tàn đòi hỏi gia chủ phải thay mới thường xuyên, gây tốn kém thời gian và chi phí. Do đó, nhiều người có xu hướng lựa chọn những loại hoa khác có độ bền cao hơn, có thể giữ được sự tươi tắn trong nhiều ngày, đảm bảo bàn thờ luôn được trang nghiêm và đẹp mắt.
Một bình hoa cúc vàng tươi đẹp đặt trên bàn thờ gia tiên thể hiện lòng thành kính
Tóm lại, việc hoa cúc vàng ít được chọn cắm trên bàn thờ vào ngày Rằm, mùng 1 là kết quả của sự tổng hòa nhiều yếu tố, từ quan niệm văn hóa, sự thay đổi về thẩm mỹ, sở thích cá nhân cho đến tính thực tế về độ bền của hoa. Dù vậy, trong nhiều gia đình truyền thống hoặc ở các vùng nông thôn, thói quen dâng cúng hoa cúc vàng vẫn được duy trì như một phần quan trọng của nghi lễ thờ cúng tổ tiên.
Những Loại Hoa Cần Tránh Khi Dâng Cúng Bàn Thờ
Việc lựa chọn hoa cúng bàn thờ không chỉ dựa vào vẻ đẹp mà còn cần xem xét ý nghĩa và các quan niệm phong thủy, tâm linh. Cần tránh những loài hoa mang ý nghĩa không tốt hoặc không phù hợp với sự trang nghiêm của không gian thờ tự. Dưới đây là một số loại hoa thường được khuyên không nên dùng để dâng cúng:
- Hoa nhài: Tuy thơm và có màu trắng tinh khiết, nhưng trong dân gian lại có những câu nói mang hàm ý không tốt về loài hoa này (“hoa nhài cắm bãi cứt trâu”), ám chỉ sự không đứng đắn, nghịch cảnh.
- Hoa ly: Tên gọi “ly” khiến nhiều người liên tưởng đến sự chia ly, ly tán, do đó thường được xem là không may mắn và không phù hợp để bày trên bàn thờ gia tiên.
- Hoa phù dung: Loài hoa này có đặc tính “sớm nở tối tàn”, tượng trưng cho vẻ đẹp mong manh, sự chóng vánh, không bền lâu, không phù hợp với mong muốn về sự trường tồn, ổn định trong thờ cúng.
- Hoa xương rồng và các loại cây có gai: Gai nhọn tượng trưng cho sự khó khăn, trở ngại, sát khí, không nên đặt ở nơi thờ cúng linh thiêng.
- Hoa dâm bụt: Mặc dù có màu sắc rực rỡ nhưng tên gọi của hoa lại không trang trọng. Hơn nữa, loài hoa này thường mọc ở bờ rào, bụi rậm, bị coi là không đủ thanh khiết và trang trọng để thể hiện lòng thành kính.
- Cúc vạn thọ: Tuy tên gọi có ý nghĩa tốt đẹp và thường dùng trong dịp Tết, nhưng hoa này lại thường được sử dụng trong các đám tang. Bên cạnh đó, cúc vạn thọ có mùi khá nồng và hắc, không thích hợp để dâng cúng nơi bàn thờ tôn nghiêm.
(*) Thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.
Việc lựa chọn hoa cúng bàn thờ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả quan niệm vùng miền và niềm tin cá nhân. Điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính của con cháu hướng về tổ tiên và thần linh.