Quan Lớn Đệ Tam, một vị thần uy linh trong hệ thống Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt, giữ vai trò quan trọng tại Thoải Phủ. Ngài là ai, thần tích về ngài như thế nào, và đâu là nơi thờ tự chính của vị quan lớn này? Bài viết sau đây sẽ cung cấp những thông tin cốt lõi về Quan Lớn Đệ Tam, giúp độc giả hiểu rõ hơn về vị trí và ý nghĩa của Ngài trong đời sống tâm linh.
Nguồn Gốc và Thần Tích Quan Lớn Đệ Tam
Về thân thế của Quan Lớn Đệ Tam, có hai luồng điển tích chính được lưu truyền trong dân gian. Một thuyết cho rằng Ngài là con trai thứ ba của Vua Cha Bát Hải Động Đình, tên húy là Hoàng Thái Tử Vương Quan. Vì được vua cha yêu thương, Ngài được giao trọng trách cai quản chốn Long Giai Động Đình, cận kề bên cạnh phụ vương.
Một thần tích khác, dựa theo “Hùng triều nhất vị thuỷ thần xuất thế sự tích”, lại kể rằng Quan Lớn Đệ Tam nguyên là một vị tướng quân tài ba dưới thời Hùng Vương thứ XVIII. Trong một trận chiến ác liệt chống giặc ngoại xâm bảo vệ bờ cõi, Ngài đã anh dũng hy sinh trên sông nước. Cảm thương và ghi nhớ công đức của vị anh hùng, nhân dân đã suy tôn Ngài làm Thủy thần, một vị thần tối cao cai quản miền sông nước. Dù theo điển tích nào, Quan Lớn Đệ Tam cũng hiện lên là một vị thần linh thiêng, được nhân dân hết mực tôn kính.
Vai Trò và Quyền Phép trong Tín Ngưỡng Tứ Phủ
Trong hệ thống Tứ Phủ, Quan Lớn Đệ Tam giữ một vị trí đặc biệt quan trọng, là vị thần tối cao của Thoải Phủ (miền sông nước). Ngài được biết đến với danh xưng “Ông Cai Đầu Đồng”, có quyền năng cai quản các vị “đầu đồng” (những người có căn số, thực hiện nghi lễ hầu đồng) và thực hiện việc phê duyệt, chứng giám sớ khảo trong các nghi lễ. Sự linh thiêng và quyền phép của Ngài được công nhận rộng rãi, xứng danh là bậc Thượng đẳng thần trong tín ngưỡng dân gian.
Đền Thờ Chính và Ngày Tiệc Quan Lớn Đệ Tam
Sự tôn thờ Quan Lớn Đệ Tam được thể hiện qua việc lập đền thờ Ngài ở nhiều nơi, đặc biệt là các khu vực ven sông. Tuy nhiên, có hai ngôi đền chính nổi tiếng và linh thiêng nhất là Đền Lảnh Giang (xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) và Đền Xích Đằng (phường Lam Sơn, thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên). Những ngôi đền này được xây dựng công phu, mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ và là điểm đến tâm linh quan trọng của đông đảo tín đồ.
Ngày tiệc chính của Quan Lớn Đệ Tam là ngày 24 tháng 6 Âm lịch hàng năm, được xem là ngày Đản nhật giáng sinh của Ngài. Vào dịp này, đặc biệt là tại Đền Lảnh Giang, nhân dân địa phương và du khách thập phương lại nô nức tổ chức lễ hội lớn với nhiều nghi thức trang trọng để tỏ lòng thành kính. Bên cạnh đó, tháng 8 Âm lịch cũng là thời điểm diễn ra lễ hội quan trọng tại đền. Dù tiết trời tháng 6, tháng 8 nước sông Hồng có thể dâng cao, nhưng lễ hội vẫn diễn ra trang nghiêm, thể hiện niềm tin và lòng tôn kính sâu sắc của người dân.
Nghi Lễ Dâng Cúng và Hầu Đồng Quan Lớn Đệ Tam
Khi đến các đền thờ Quan Lớn Đệ Tam để cầu nguyện, người dân thường chuẩn bị lễ vật với màu trắng làm chủ đạo, tượng trưng cho Thoải Phủ, để cầu bình an, sức khỏe và may mắn. Nhiều người, dù tuổi đã cao, vẫn giữ nếp đưa con cháu đi lễ Quan vào dịp tháng 6 Âm lịch như một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh.
Trong nghi lễ hầu đồng (hay ngự đồng), khi Quan Lớn Đệ Tam giáng về, thanh đồng sẽ mặc áo trắng có thêu hình rồng và hổ phù tinh xảo. Ngài sẽ thực hiện các nghi lễ quan trọng như tấu hương, khai quang, chứng sớ điệp. Điểm đặc trưng trong giá hầu Quan Lớn Đệ Tam là màn múa đôi song kiếm thể hiện uy lực và khí phách của một vị tướng nhà trời. Khi có đại tiệc khai đàn mở phủ, giá Quan Lớn Đệ Tam thường là một trong những giá quan trọng được thỉnh về chứng đàn.
Quan Lớn Đệ Tam với những thần tích và vai trò đặc biệt đã trở thành một phần không thể tách rời trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt. Việc tìm hiểu về Ngài không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về một vị thần linh thiêng mà còn góp phần trân trọng những giá trị văn hóa tâm linh độc đáo của dân tộc. Sự hiện diện của Ngài trong đời sống tín ngưỡng thể hiện niềm mong ước về sự bình an, che chở nơi miền sông nước và sự phù trợ trong cuộc sống.