Từ ngày 1/7/2022, mức lương tối thiểu theo giờ đã được tăng lên 20.000 – 25.000 đồng/giờ. Tuy nhiên, nhiều cơ sở kinh doanh vẫn áp dụng mức lương thấp, chỉ từ 15.000 – 18.000 đồng/giờ cho nhiều học sinh, sinh viên làm thêm.
Bán sức lao động với giá rẻ
Khi được hỏi về lý do làm thêm, nhiều sinh viên cho biết họ không quá quan trọng về mức lương, mà hơn hết là kiếm thêm kinh nghiệm. Từ đó, nhiều cơ sở kinh doanh đã tận dụng tình hình này để “truyền kinh nghiệm” và “cắt giảm” mức lương của nhân viên.
Điển hình là trường hợp của Hồ Hữu Hùng, một sinh viên trường cao đẳng ở Nam Từ Liêm. Mong muốn có thêm kinh nghiệm và thu nhập phụ để giúp gia đình, Hùng tìm một công việc làm thêm. Rồi cuối cùng, anh chọn làm nhân viên phục vụ trong một quán sữa chua trân châu với mức lương 18.000 đồng/giờ.
Hùng sống cùng gia đình ở Hà Nội nên không phải lo chi phí phòng trọ như nhiều sinh viên khác. Với việc làm 5 tiếng/ngày, Hùng thu về 2,7 triệu đồng mỗi tháng. Tuy nhiên, cũng có những tháng mà số tiền này không đủ chi trả cho các khoản sinh hoạt phí và đồ dùng học tập.
Trường hợp khác là T.P.H, một sinh viên sống xa nhà. Em làm việc trong một cửa hàng ăn healthy với mục tiêu kiếm thêm kinh nghiệm và có thu nhập nhỏ. Mức lương của T.P.H là 17.000 đồng/giờ, trong khi đó mỗi tháng em kiếm được khoảng 3 triệu đồng. Số tiền này đủ để em chi trả sinh hoạt phí và nuôi mèo, còn chi phí phòng trọ lại do bố mẹ đảm nhận.
Ngược lại, Hoàng Hà Giang, sau khi thi Trung học phổ thông Quốc gia, cũng đã bắt đầu làm thêm. Mức lương khởi điểm của Giang chỉ 15.000 đồng/giờ, nhưng sau 1 năm làm việc, anh đã được tăng lương lên 16.000 đồng/giờ. Tuy nhiên, mức lương này vẫn khiến Giang cảm thấy không hài lòng so với các bạn cùng tuổi.
Nhiều chiêu trò “bóc lột”
Với thời gian hạn chế, nhiều sinh viên chỉ có thể chọn các công việc bán thời gian. Thiếu hợp đồng lao động, mọi quy định về thời gian làm việc và lương thưởng đều dựa trên “thoả thuận miệng”. Điều này đã trở thành chiếc bẫy vô hình với Hùng, Giang, và nhiều bạn sinh viên khác.
Với mức lương 18.000 đồng/giờ, Hùng được “đặc quyền” như sử dụng đồ ăn của quán miễn phí, làm việc cá nhân khi không có khách, và chỉ phải làm việc 5 giờ/ngày. Mục đích chính của Hùng khi chọn công việc này là tích lũy trải nghiệm và kinh nghiệm sống, nên anh không quá quan tâm đến vấn đề tài chính.
Mức lương thấp cũng khiến thời gian làm việc trở nên linh hoạt hơn. Ca làm việc của Hùng kéo dài 5 tiếng, bắt đầu từ 17h00 và kết thúc vào 23h00. Nhưng vào những ngày đông khách, thời gian làm việc có thể kéo dài đến 6 tiếng và Hùng phải trở về nhà lúc 00h00. Anh chia sẻ rằng, dù thỉnh thoảng cảm thấy mệt mỏi và muốn nghỉ việc vì lương thấp, nhưng vì chưa tìm được chỗ làm phù hợp, anh vẫn tiếp tục ở lại.
Tương tự với Hùng, T.P.H cũng đối mặt với những hạn chế trong công việc làm thêm. Do thỏa thuận miệng, công việc thực tế khác với mô tả ban đầu. Dù những lời hứa hẹn như lương cao, thời gian linh hoạt, và cơ hội thăng tiến đã hấp dẫn em, nhưng hiện thực lại không như vậy.
Nhưng điều làm T.P.H thực sự bức xúc không chỉ là mức lương thấp và khối lượng công việc, mà còn là “phạt nhiều”. Em cho biết rằng, việc bị phạt chỉ xảy ra sau khi đi làm, không có sự nhắc nhở trước đó. Mỗi lỗi em phạm phải bị phạt 50.000 đồng, tương đương với 3 giờ làm việc. T.P.H đã quyết định nghỉ việc vì cảm thấy bị “bóc lột” và sẽ tìm một công việc phù hợp với ngành học hiện tại.
Hà Giang cũng gặp tình trạng tương tự khi mức lương không xứng đáng với công sức đổ ra. Với công việc làm đồ ăn và phục vụ khách, anh thường phải đảm nhận nhiều công việc cùng một lúc. Khối lượng công việc trong 1 ca làm cũng rất nhiều, và còn phải giao hàng cho khách. Giang cho biết, mức lương không thể hiện đúng công sức của mình vì áp lực từ khách hàng và những va chạm vô lý. Nhưng anh vẫn tiếp tục với công việc hiện tại vì quan tâm và sự hòa đồng của đồng nghiệp.
Luật lao động bị vi phạm
Ngoài mức lương thấp, cơ sở kinh doanh còn vi phạm quy định về giao kết hợp đồng lao động. Thỏa thuận miệng không tuân thủ quy định và không có giấy tờ chấp thuận làm việc là những vi phạm nghiêm trọng. Các cơ sở này có thể bị phạt tiền khi vi phạm quy định này, với mức phạt tăng lên đến 25 triệu đồng nếu có hơn 301 người lao động.
Luật sư Dương Lê Ước An cho biết, theo Luật Lao động 2019, người lao động sẽ nhận được ít nhất 300% số lương thực thu vào ngày lễ. Rất nhiều cơ sở kinh doanh không tuân thủ quy định này và có thể bị phạt tới 50.000.000 đồng nếu có hơn 301 người lao động.
Để biết thêm thông tin, hãy truy cập Phong Thủy 69.