Tọa lạc trên gò Diệc, gần cửa biển Lạch Cờn thuộc phường Quỳnh Phương, thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An, Đền Cờn là nơi thờ phụng Tứ vị Thánh nương linh thiêng. Ngôi đền này từ lâu đã nổi danh và được người dân địa phương xem là một trong những đền chùa linh thiêng bậc nhất tại xứ Nghệ, thu hút đông đảo du khách thập phương về chiêm bái.
Sự Tích Tứ Vị Thánh Nương Tại Đền Cờn
Trung tâm tín ngưỡng của Đền Cờn gắn liền với truyền thuyết về Tứ vị Thánh nương, bao gồm Thái hậu Dương Nguyệt Quả, hai vị Công chúa là Triệu Nguyệt Khiêu, Triệu Nguyệt Hương và bà nhũ mẫu. Tương truyền, vào năm 1229, khi quân Nguyên Mông đánh úp quân Nam Tống tại Nhai Sơn (Trung Quốc), Tả Thừa tướng Lục Tú Phu đã ôm vua Đế Bính (mới 8 tuổi) nhảy xuống biển tuẫn tiết. Gia quyến hoàng tộc gồm Thái hậu và hai công chúa cũng lên thuyền chạy loạn ra Biển Đông nhưng không may thuyền bị nhấn chìm.
Thi thể của ba vị nữ nhân hoàng tộc đã trôi dạt vào cửa Càn (nay là cửa Cờn). Người dân làng Càn khi phát hiện thấy thi thể những người phụ nữ mặc xiêm y quý phái, da dẻ vẫn hồng hào và tỏa hương thơm ngát, đã thành kính chôn cất và lập miếu thờ. Dân làng nhận thấy mỗi khi đến cầu nguyện đều rất linh ứng, nên đã đặt tên cho vùng đất này là Hương Cần (sau gọi là Phương Cần). Dù có thể tồn tại những dị bản khác nhau, sự tích về Tứ vị Thánh Nương luôn nhuốm màu huyền bí, linh thiêng, tạo nên giá trị tâm linh độc đáo cho Đền Cờn.
Tượng thờ Tứ vị Thánh Nương linh thiêng tại Đền Cờn
Ý Nghĩa Lịch Sử và Tâm Linh Của Đền Cờn
Đền Cờn không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc mà còn có giá trị lịch sử văn hóa quan trọng, được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1993. Du khách đến viếng đền thường với mong cầu bình an, sức khỏe, may mắn và tài lộc cho bản thân và gia đình. Đặc biệt, đối với ngư dân vùng biển Hoàng Mai, Đền Cờn là điểm tựa tâm linh vững chắc, nơi họ gửi gắm niềm tin về những chuyến ra khơi thuận buồm xuôi gió.
Kiến trúc cổ kính của Đền Cờn Nghệ An
Sự linh thiêng của đền còn gắn với một dấu mốc lịch sử dưới triều nhà Trần. Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, vào năm Hưng Long thứ 19 (1311), trong chuyến nam chinh đánh Chiêm Thành, vua Trần Anh Tông đã dừng chân nghỉ tại cửa Cờn. Đêm đó, nhà vua mộng thấy nữ thần báo mộng xin được âm phù đánh giặc. Sau khi hỏi chuyện các bô lão địa phương và biết về sự tích Tứ vị Thánh Nương, vua đã thành tâm cầu nguyện. Quả nhiên sau đó, quân đội nhà Trần giành thắng lợi lớn. Khi trở về, vua Trần Anh Tông đã phong tặng danh hiệu “Đại Càn quốc gia Nam Hải Tứ vị Thánh nương” và cho tu sửa, mở rộng đền thờ thêm khang trang.
Lễ Hội Đền Cờn: Nét Đẹp Văn Hóa Truyền Thống
Để tưởng nhớ công ơn của Tứ vị Thánh Nương, lễ hội Đền Cờn được tổ chức trọng thể hàng năm từ ngày 19 đến ngày 21 tháng Giêng Âm lịch. Lễ hội là một trong những sự kiện văn hóa lớn nhất của tỉnh Nghệ An, thu hút hàng vạn người dân địa phương và du khách tham dự. Lễ hội bao gồm hai phần chính:
- Phần Lễ: Diễn ra với các nghi thức trang nghiêm, mang đậm bản sắc truyền thống như lễ khai quang, yết cáo, khai hội, lễ cầu ngư (cầu cho mưa thuận gió hòa, ngư dân bội thu), hợp tế, yết vị, đại tế và lễ tạ. Các nghi lễ thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với các vị thần linh đã che chở cho cuộc sống của người dân.
Nghi thức tế lễ trang nghiêm trong lễ hội Đền Cờn
- Phần Hội: Sôi nổi với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và trò chơi dân gian đặc sắc. Du khách có thể tham quan triển lãm ảnh về lịch sử và văn hóa địa phương, thưởng thức hội thi tiếng chim hót chào xuân, tham gia các môn thể thao như đẩy gậy, bóng chuyền, hay hòa mình vào không khí náo nhiệt của các trò chơi truyền thống như đua thuyền trên biển, đánh cờ thẻ…
Hoạt động đua thuyền sôi nổi trong phần hội của lễ hội Đền Cờn
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, việc thờ phụng Tứ vị Thánh Nương tại Đền Cờn đã ăn sâu vào tiềm thức và đời sống tinh thần của người dân Nghệ An. Ngôi đền không chỉ là một địa điểm tâm linh quan trọng mà còn là một điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn, minh chứng cho sức sống mãnh liệt của tín ngưỡng dân gian và truyền thống lịch sử của dân tộc.